10 December, een dag om nooit te vergeten

Vandaag, 33 jaar geleden, werd ik neergeschoten in Lhasa toen de Chinese oproerpolitie zonder waarschuwing het vuur opende op ongewapende Tibetaanse demonstranten. Het was 10 december 1988, de veertigste herdenking van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

De monnik die de Tibetaanse vlag droeg werd van enkele meters afstand neergeschoten en overleed ter plekke; later die dag bleek dat er zo’n 18 Tibetanen gedood en vele tientallen gewond en gevangengenomen waren. Zo vierde China de internationale dag van de rechten van de mens.

Ik overleefde en ondanks Chinese pogingen mij de mond te snoeren en te intimideren, legde ik een getuigenverklaring af in de Verenigde Naties. Nederland was vervolgens, bij monde van ambassadeur van Schaik, het eerste land in 26 jaar dat China officieel aansprak op het schenden van mensenrechten in Tibet. Nadat China in 1989 de staat van beleg in Tibet afkondigde en het land hermetisch op slot deed, nam de VN in 1991 een historische resolutie tegen China aan over Tibet. De resolutie riep China op de rechten en vrijheden van het Tibetaanse volk te respecteren. Tibet stond weer op de officiële agenda van de VN.

Het was een moment van hoop. De Dalai Lama ontving een jaar later, op 10 december 1989 de Nobelprijs voor de Vrede, riep China op te onderhandelen over betekenisvolle autonomie voor Tibet binnen de Volksrepubliek en werd wereldwijd door regeringsleiders op het hoogste niveau ontvangen, ook in Nederland. Net zoals vele Tibetanen in Tibet geloofde ik dat een oplossing voor het Tibetaanse conflict in zicht was.

33 jaar later is die hoop de grond in geboord. Na de wijdverbreide opstand van Tibetanen tegen de Chinese onderdrukking in 2008 voorafgaande an de Olympische Spelen in Beijing draaide China de duimschroeven aan. Onderhandelingen tussen China en vertegenwoordigers van de Dalai Lama liepen vast, demonstraties in Tibet werden onmogelijk en 156 Tibetanen staken zichzelf in brand als ultieme daad van -solo- verzet. Vandaag de dag leven Tibetanen in een digitale dictatuur waarin zij slechts kunnen overleven door zich aan te passen en Chinees te zijn.

Op 10 december 2021 zullen er geen demonstraties plaatsvinden in Tibet, geen Tibetaanse vlag rond de Jokhang gedragen worden. En mocht er toch geprotesteerd worden, dan zullen wij dit niet horen. Een eenzame figuur, Dhondup Wangchen, die in 2008 zes jaar cel kreeg voor het maken van een film waarin Tibetanen zich simpelweg uitten over de situatie in Tibet, reist nu de wereld over de stem van Tibetanen in Tibet te vertolken, voorafgaande aan de Winterspelen in Beijing in 2022. Zijn boodschap: Geloof China niet als het beterschap belooft. Laat je atleten niet gebruiken om de gruweldaden van China in Tibet te legitimeren. Laten we op 10 december, internationale dag van de rechten van de mens, onze stem laten horen. Voor hen die dat zelf niet kunnen.