Litouwse president benadrukt belang van solidariteit binnen de EU tijdens ontmoeting met Dalai Lama

Bekijk hier artikel op EurActiv.

Veel leiders over de hele wereld hebben de Dalai Lama in de afgelopen jaren ontmoet, maar het is pas de tweede keer dat de verbannen Tibetaanse religieuze leider het hoofd van een land ontmoet, dat het EU-voorzitterschap bekleedt. Dit schrijft Vincent Metten, EU Policy Director bij International Campaign for Tibet.

^{_{President Dalia Grybauskaite de Dalai Lama}}

Op 11 september 2013 verwelkomde president Dalia Grybauskaite de Dalai Lama, de geestelijke leider van Tibet, in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. In een ontroerende video (zie onder) vertelt president Grybauskaite aan de Dalai Lama dat ze ‘vereerd’ is om hem te ontvangen.
Het optreden van de Litouwse leider was des te opmerkelijker, omdat het volgt op een sterke afkoeling van de Chinese betrekkingen met het Verenigd Koninkrijk na een ontmoeting met de Dalai Lama met de Britse premier David Cameron in Londen vorig jaar. De ontmoeting gaf ook een belangrijk signaal af, aangezien Litouwen momenteel de halfjaarlijkse roulerende voorzitterschap van de Europese Raad bekleedt.

Verwelkoming door de Litouwse president

Twee jaar geleden had de Estse tegenhanger van president Grybauskaite’s, President Toomas Ilves, ook een ontmoeting met de Dalai Lama. Veel andere leiders in de wereld hebben de afgelopen jaren de Dalai Lama ontmoet, zoals Amerikaanse presidenten Bush en Obama, de Duitse bondskanselier Merkel, de voorzitter van de Europese Commissie Barroso, de Britse premier David Cameron, de Belgische premier Guy Verhofsadt, wijlen Tsjechische president Václav Havel, en anderen. Maar het is pas de tweede keer dat de verbannen Tibetaanse religieuze leider een ontmoeting heeft met het hoofd van een land, dat het voorzitterschap van de EU vervult.

In 2008 had de voormalige Franse president Nicolas Sarkozy, die in die tijd ook het EU-voorzitterschap bekleedde, een ontmoeting met de Dalai Lama in Gdansk, Polen. Het was een ontmoeting met bijzondere politieke weerklank, want het gebeurde in de marges van de viering van de 25ste verjaardag van de toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan Lech Walesa, leider van de Solidariteit beweging, die een cruciale rol speelde in de strijd tegen het communistische bewind. De Chinese autoriteiten reageerden met het afzeggen van de op 1 december 2008 in Lyon geplande EU-China top (evenals een Business Summit).

Hoe zal Peking deze keer reageren? Zal China opnieuw besluiten om de aankomende voor het einde van het jaar in China geplande EU-China-top af te zeggen? Of zal China besluiten om «alleen» aan Litouwen politieke, diplomatieke en commerciële vergeldingsmaatregelen maatregelen op te leggen, daarmee haar status als huidige hoofd van de EU negerend?

In de afgelopen jaren heeft Peking agressievere diplomatieke standpunten ingenomen door intensivering van de druk op EU-lidstaten met als doel ontmoetingen tussen regeringsleiders, ministers en leden van het Parlement met de Dalai Lama te blokkeren. Geen enkele gelegenheid voor machtsgebruik is te onbeduidend, of te in het oog springend. Helaas zijn sommige Europese leiders bezweken onder deze druk. Dit ondermijnt de Europese waarden van dialoog en verzoening, en uiteindelijk verzwakt dit de invloed van de EU in plaats van bij te dragen aan de ontwikkeling van sterke EU-China betrekkingen en China aan te moedigen om een betere wereldspeler te zijn.

Onder voorzitterschap van Litouwen zou het passend zijn voor de EU om een verklaring van solidariteit af te geven als gezamenlijk antwoord op de intimidatie van Europese leiders door de leiders in Peking, wanneer zij, zoals president Grybauskaite, de morele integriteit en moed tonen om de Dalai Lama te ontmoeten.

ICT heeft belangrijke aanbevelingen aan de EU voorgelegd tijdens het Litouwse voorzitterschap, waaronder de noodzaak om te zorgen voor gelijkgerichte nationale standpunten, zoals een gemeenschappelijk EU-standpunt waarin onder meer het recht van de EU-leiders van alle lidstaten is benadrukt om de Dalai Lama en de legitieme vertegenwoordigers van de Tibetaanse beweging te verwelkomen en te ontmoeten op welke wijze zij dat nuttig achten en zonder inmenging of bedreigingen van de Chinese overheid.

Een dergelijk gemeenschappelijk standpunt zou een uiting zijn van de solidariteit, die de 28 lidstaten over deze kwestie onderling bindt en het zou ook kunnen dienen als een soort overkoepelend politiek instrument om individuele lidstaten te beschermen tegen Chinese druk. Het zal ook een vingerwijzing zijn dat het niet aan het leiderschap in Peking is om de politieke agenda aan de democratische Europese landen dicteren.
Tegelijkertijd dient de EU ook te komen een meer robuuste stellingname in het bevorderen van de hervatting van de Chinees-Tibetaanse dialoog en de versterking van de internationale samenwerking ten aanzien van Tibet met gelijkgezinde landen, in het bijzonder door gebruik te maken van de komende Universal Periodic Review van China, die in oktober van dit jaar in de Mensenrechtenraad van de VN plaatsvindt en een uitstekend middel is om de Chinese regering onder druk te zetten over de situatie in Tibet.

De mensen in de Baltische staten, eens onder het Sovjet-bewind, weten wat politieke vervolging door een bezettende macht inhoudt. In Litouwen werden ook zelfverbrandingen als politieke protesten tegen het communistische bewind uitgevoerd. In Tibet hebben sinds 2009 meer dan 120 Tibetanen zichzelf in brand gestoken met de oproep voor meer vrijheden, eerbiediging van hun identiteit en cultuur en de terugkeer van de Dalai Lama naar Tibet. De Chinese regering heeft op de zelfverbrandingen en onrust in Tibet gereageerd door intensivering van de militaire opbouw en versterking van juist het beleid, dat de oorzaak is van deze daden. De erosie van het gezag van de Chinese Communistische Partij en de criminalisering van mensen die zichzelf in brand hebben gestoken, leidt ook tot vergelding acties tegen gezinnen, familieleden, of kloosters, die geassocieerd worden met degenen die zichzelf in brand hebben gestoken, een vicieuze spiraal waarin vanwege de onderdrukkende omstandigheden steeds meer mensen bereid zijn om zichzelf te verbranden.

De noodzaak van betrokkenheid van de Dalai Lama bij de toekomst van Tibet is nog nooit zo urgent geweest. Het zou een geschikt moment zijn voor de EU om tijdens het Litouwse voorzitterschap oprechte betrokkenheid tussen de Dalai Lama en de Chinese leiders over de toekomst van Tibet te vergemakkelijken. Evenals de Dalai Lama is de EU een ontvanger van de Nobelprijs voor de Vrede. Dit geeft de EU nog meer gezag in haar verzoening en vredesopbouw werk en nu is het tijd om dit toe te passen op de crisis in Tibet.